KOHA NË (PA) KOHË | PROF. DR. METIN IZETI (PJESA 5)
Sot në ligjërimin bashkëkohor është bërë e zakonshme të flitet për faktin se çdo person është i veçantë dhe se është pak a shumë një individ brendakohor. Me individualizëm, Guénon nënkupton “mohimin e çdo parimi më të lartë se individualiteti, pasojë e të cilit është reduktimi i qytetërimit në të gjitha fushat e tij në elementë thjesht njerëzorë…” Në fakt bëhet fjalë për faktin se, në vend të Zotit, njeriu ka primatin në pikënisjen e mendimit njerëzor. Fillimin dhe manifestimin e parë të parimit të individualizmit ai e sheh në filozofinë karteziane të René Descartes, ndërsa manifestimin e parë të mentalitetit modern e sheh njëlloj në Reformën dhe Rilindjen. Pasojat e këtij parimi janë protestantizmi në qasjen individuale ndaj Biblës dhe besimit, i cili mohon autoritetin dhe hierarkinë e Kishës Katolike (solo fides, solo gratia, solo scriptura), kultin e arsyes dhe mohimin e saj të intuitës intelektuale, natyralizmin dhe mohimi i tij i metafizikës, sepse çdo gjë që është jashtë natyrës është jashtë mundësive të individit, relativizmi qoftë në formën e kritikës së Kantit ose në formën e pozitivizmit të Comte, evolucionizmi si një kozmogoni e re, psikologjia nënndërgjegjëshëm dhe promovimi i subhumanes, etj…
KOHA NË (PA) KOHË | PROF. DR. METIN IZETI (PJESA 4)
Individualizmi i Rene Guénon kundërshtohet nga anonimiteti. Për të treguar kuptimin e ndryshëm të këtyre dy koncepteve, ai hyn në sferën e artit: “…veprat e artit tradicional, për shembull arti mesjetar, janë kryesisht anonime dhe vetëm kohët e fundit, nën ndikimin e individualizmit modern, janë bërë përpjekje për të lidhur kryeveprat e njohura me disa emra, gjë që është ruajtur historia, megjithëse ky atribut shpesh është kryesisht hipotetik. Ky anonimitet është krejtësisht i kundërt me shqetësimin e vazhdueshëm të artistëve bashkëkohorë që individualiteti i tyre të afirmohet dhe të njihet nga të gjithë…” Për të, artisti “…nuk e prodhon veprën e tij sepse është filani, por sepse interpreton një shërbim specifik që është thjesht organik, dhe jo mekanik (në të cilin në thelb ndryshon nga industria moderne) dhe me të cilin gjatë punës duhet të identifikohet sa më shumë që të jetë e mundur…” Për Guénon, anonimiteti është një qenie “…që ka arritur një gjendje mbi-individuale, duke u çliruar kështu nga të gjitha kushtet kufizuese të individualitetit. Me fjalë të tjera, është përtej emrave dhe formave që përbëjnë substancën e individualitetit. Prandaj, është vërtet anonim sepse në të fjala “Unë” është fshirë dhe është zhdukur plotësisht para Vetes…”
Guénon vëren me kujdes se anonimiteti në ekstremin e tij mund të ketë një rol negativ shoqëror ashtu si e kundërta e tij, individualizmi. Si shembull i anonimitetit negativ, ai përdor shembullin e punëtorit jopersonal dhe gjithmonë të zëvendësueshëm në prodhimin industrial dhe e sheh atë si pasojë e egalitarizmit.
Guénon beson se është absurde të studiohen vepra letrare duke u bazuar në biografinë e autorit që ka krijuar veprën. Nga ky këndvështrim, pyetje të tilla si nëse Homeri ka ekzistuar dhe nëse Shekspiri i ka shkruar vërtet veprat e tij në mënyrë të pavarur janë të pakuptimta, sepse më e rëndësishme se ato pyetje është se çfarë kuptimi kanë veprat që mbajnë emrat e tyre. Këndvështrimi i C. G. Jung mund të jetë afër një këndvështrimi të tillë për rëndësinë më të vogël të artistit në krahasim me veprën konkrete të artit. Në ligjëratat e tij ai shprehte qëndrimin se artisti nuk e krijon veprën, por se vepra, pra ideja (arketipi) flet përmes tij si medium. Kur ne përgjithësisht vëzhgojmë një këndvështrim të tillë në praktikën e sotme, shohim se artistët shpesh përmbahen nga interpretimi i veprës së artit, recensentët e bëjnë këtë për ta. Kështu mund të themi se pasi artisti ka krijuar veprën e tij artistike, ai nuk ka më të drejtë ta interpretojë atë dhe se ajo i përket kolektivit në të cilin është krijuar.
Është interesant këndvështrimi i Guénon-it që idetë, qofshin ato artistike ose të një natyre tjetër, nuk mund t’i përkasin ekskluzivisht një personi: “Në qytetërimin tradicional është pothuajse e paimagjinueshme që një individ të mund të zotërojë një ide. Në çdo rast, nëse do të bënte një gjë të tillë, ai do të hiqte dorë nga çdo meritë dhe autoritet, duke e ulur gjithçka në nivelin e fantazisë së pakuptimtë: nëse ideja është e vërtetë, ajo u përket njëlloj të gjithë atyre që janë të aftë ta kuptojnë atë…”.
Koha është një nga bekimet e mëdha të Allahut për ne. Pronari i vërtetë i kohës është Allahu. Në kohën e shpenzuar me tepri, nuk është vetë koha fajtore, por ata që e konsumojnë atë kohë pa mëshirë.
Në Kuran; (Dehr, asr) nënkupton kohën e caktuar; (Dita e Kijametit, ora dhe çasti), me kuptimin e Kijametit; (sene dhe âm), që do të thotë vit; (shehr), që do të thotë muaj; (jevm) përdoret si ekuivalent i ditës. Allahu xh.sh. gjithashtu flet për pjesët e ditës në koncept të kohës dhe çastit si, dita (nehar), mëngjesi (fexhr), paradita (duhâ), mesdita (dhuhr), pasdita (asr), mbrëmja (magrib), terri (isha) dhe nata (lejl).
Në Kuran, rëndësia e kohës theksohet edhe duke u betuar në periudha të ndryshme kohore.
Si “ve’l-asr, ve’l-lejl, ve’s-subh, ve’d-duha” (Betohem në Asrin (kohën, pasditën), natën, paraditën, mëngjesin).
Këto betime janë regjistrim hyjnor i lavdisë së kohës. Koha është e dashur, sado që shtohet ajo nuk e humb vlerën e saj. Ashtu si uji…
Koha është jetë, humbja e kohës është humbje e jetës, është vetëvrasje. Ajeti na këshillon që mos ta kalojmë jetën pa e kuptuar esencën e kohës dhe mos e humbim shpresën ndaj Allahut, për ata që veprojnë përkundër këtij fakti e bën përshkrimin “esrefu ala enfusihim (ata që e shpenzojnë kot veten e tyre)”
Duke theksuar rëndësinë që i jep Kurani dhe vëmendjen që Pejgamberi a.s. ia kushton kohës dhe çastit, sufitë i kushtojnë rëndësi të veçantë fenomenit të kohës. Mbi të gjitha, ata ftojnë të jetohet në këtë çast. Ata duan që personi ta konsiderojë çastin e tanishëm si një mundësi, në vend që të shpërqendrohet nga e kaluara dhe të shqetësohet për të ardhmen. Për këtë arsye ata tërheqin vëmendjen se koha është e mprehtë si shpata. Termat hush der dem dhe vukuf-i zamani, të cilat janë ndër parimet bazë të tesavvufit, parashikojnë përdorimin më të mirë të kohës. Sufitë pranojnë relativitetin e kohës dhe ftojnë mos të pengohemi nga murret e kohës. Harxhimi i kohës (fevt-i vakt) është më i kobshëm se harxhimi i shpirit (fevt-i ruh) dhe pikërisht për këtë me përkushtim kërkohet vetëdija për çastin dhe kohën.
Në qasjen sufike për kohën ka dy koncepte të rëndësishme edhe ata janë:
Ibnu’l-vakt (Biri i çastit) dhe Ebu’l-vakt (Babai i çastit)
…
Nga data 4 Nëntor (sot) deri më 10 Nëntor, do të shpërndahet pjesë nga teksti. Më 11 Nëntor do të shpërndahet i gjithë teksti “KOHA NË (PA) KOHË” të Prof. Dr. Metin Izetit.
