Sërish për shtetin bektashi në Shqipëri: pse kjo ide s’duhet realizuar…

Nga Sanadin Voloder, Al Jazeera

Lajmi se Shqipëria planifikon të formojë një shtet të ri mysliman u publikua pak kohë më parë në The New York Times. Më pas këtë ide e prezantoi kryeministri Edi Rama në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara.

Shteti i ardhshëm bektashi do të vendosej në Tiranë dhe do të kishte një sipërfaqe prej 0,1 kilometra katrorë, duke e bërë atë “Vatikanin e Ballkanit”.

Krijimi i shtetit bektashi në Shqipëri është një temë shumë e diskutueshme. Bektashinjtë ose alevitë janë një sekt i afërt me shiizmin dhe trashëgimia e tij është edhe tradita tesavufi (sufi). Ata kanë qenë prej kohësh një faktor historik në Perandorinë Osmane. Pas krijimit të Republikës së Turqisë, selia e Bektashinjve u zhvendos në Shqipëri, ku u organizuan me emrin Bashkësia Islame e Shqipërisë.

“Komuniteti Bektashi, ose tarikati, ka rrënjë të thella në traditën dhe kulturën shqiptare, veçanërisht për shkak të rolit të tij historik në reformat shoqërore dhe fetare, dhe kontributit të tij në tolerancë dhe bashkëjetesë. Megjithatë, ideja e formimit të një shteti të veçantë bazuar në traditën bektashiane është e dëmshme për myslimanët dhe mund të gjenerojë përçarje në shoqëri, veçanërisht në Shqipërinë laike ku theksi vihet tek uniteti dhe multikonfesionalizmi”, thotë Dr. Ramiz Zekaj, themelues i Institutit Shqiptar për Mendimin dhe Qytetërimin Islam (AITC) në Tiranë.

Ruajtja e identitetit në vend të krijimit të shtetit

Zekaj beson se bektashinjtë kanë nevojë për shkolla islame në mënyrë që fëmijët e tyre të kuptojnë Kur’anin dhe Hadithin, e jo krijimin e një shteti të veçantë.

“Ata kanë nevojë për ruajtjen dhe forcimin e identitetit të tarikatit të tyre, jo autonomi shtesë fetare sepse bektashizmi nuk është fe. Anëtarët e urdhrit Bektashi janë anëtarë të besimit islam. Kështu kanë qenë gjithmonë dhe ata që duan të mirën për këta myslimanë dhe për Shqipërinë duhet të investojnë aty. Kur morëm vesh lajmin për ‘shtetin bektashi’, na u bë e qartë se krerët e tyre fetarë nuk kanë as rrymë e as dritë. Nuk e kanë ende të qartë se në çfarë errësire jetojnë myslimanët shqiptarë të tarikatit bektashi”, arsyeton Zekaj.

Sipas tij, ka shumë aspekte negative të idesë së krijimit të një shteti bektashi në Shqipëri, të cilat meritojnë konsideratë më të thellë, sepse mund të shkaktojnë një sërë pasojash të rënda sociale, politike dhe fetare.

“Kjo ide gjeneron ndarje dhe paqëndrueshmëri sociale. Shqipëria është një vend me një traditë të gjatë të tolerancës fetare dhe bashkëjetesës midis grupeve të ndryshme, përfshirë myslimanët, katolikët dhe ortodoksët. Krijimi i një shteti bektashi mund të minojë këtë unitet të brishtë dhe të gjenerojë tensione. Ndarja e bazuar në fe mund të krijojë ndjenja pasigurie dhe rivaliteti midis grupeve. Një moment tjetër i rëndësishëm është destabilizimi rajonal dhe rrezikimi i laicitetit të shtetit. Nëse themelohet një shtet i tillë, janë të mundshme sfida të shumta ekonomike dhe presione nga bashkësia ndërkombëtare”, shpjegon Zekaj.

Një eksperiment global që minon shtetësinë shqiptare

Diplomati Shaban Murati beson se me këtë ide kryeministri Rama donte të tronditte botën dhe të tërhiqte vëmendjen globale ndaj Shqipërisë.

“Duke lënë mënjanë ironinë dhe sarkazmën mediatike, kjo ide e kryeministrit meriton të analizohet më tej dhe më thellë se tallja që shkakton në pamje të parë projekti madhështor. Përveç megalomanisë tipike të kryeministrit, i cili vuan nga narcisizmi, madhështia dhe një rol global, duket qartë se efektet e projektit të tij global nuk i kalojnë kufijtë e Shqipërisë. Nga ana tjetër, janë të shumta pasojat negative afatgjata që do të ndjehen drejtpërdrejt nga shteti shqiptar. Mikroshteti i ri bektashi tani duket si një projekt që synimet i ka jashtë Shqipërisë, që duket si një djallëzi afatgjatë”, thekson Murati.

Mendimi i tij është se në këtë mënyrë shteti shqiptar po shembet nga brenda.

“Ndjehem i detyruar të them publikisht se kjo nismë nis procesin historik të shkatërrimit të shtetit të Shqipërisë. Deri tani Shqipëria kërcënohej nga vendet fqinje, por tani e tutje kërcënohet nga një proces i ri historik shkatërrimi nga brenda, pra nga duart e shqiptarëve dhe pushtetit të tyre. Kryeministri po krijon një precedent duke krijuar mikroshtete të pakicave fetare dhe etnike në territorin e Shqipërisë dhe ndarje të njëpasnjëshme të shtetit me mikroshtete të tjera, për të cilat ka vetëm të drejtën e trajtimit të barabartë të komuniteteve fetare”, vlerëson Murati.

Ai tregon gjithashtu sfondin historik të ndryshimeve të kufijve dhe ekzistencën e pretendimeve ndaj zonave ku jetojnë shqiptarët.

“Projekti i krijimit të një mikroshteti të ri bektashian u jep vendeve fqinje një mundësi të artë për të hapur marrëdhëniet e tyre të vjetra diplomatike dhe shtetërore dhe për të ringjallur planet për krijimin e mikroshteteve greke, serbe dhe të ngjashme. Greqia mund ta përdorë këtë precedent si shembull për të kërkuar një shtet grek në jug të Shqipërisë dhe Serbia ka synime të ngjashme në Kosovë”.

Ndikimi izraelit

Murati kujton se në vitin 2011, deputetë shqiptarë nga veriu themeluan “Lidhjen e Veriut” si përgatitje për ringjalljen e “Republikës së Re të Mirdës” dhe beson se në këtë histori ka edhe një ndikim izraelit.

“Këtu mund të ketë ndikim izraelit si shprehje e interesit të tyre strategjik në ndarjen fetare mes Ballkanit dhe Perëndimit. Izraeli ka gjetur shtetin më servil në Shqipëri dhe në këtë mënyrë arrin marrëdhënie gjeopolitike me shumicën myslimane në Shqipëri dhe në Ballkan. Shqipëria si vend ka hyrë në një proces të ri të rrezikshëm të shkatërrimit të saj”, shtoi Murati.

Kur bëhet fjalë për ndërtimin e një azili për emigrantët afrikanë në bashkëpunim me Italinë, Murati kujton se nuk është hera e parë që Shqipëria pret të huaj me kërkesë të partnerëve perëndimorë.

“Unë besoj se bashkëpunimi me Italinë është në interesin e Shqipërisë, sepse Shqipëria ka 12 vjet që strehon 4000 anëtarë të grupit rebel iranian. Qindra afganë gjetën strehë edhe në Shqipëri. Të dyja rastet janë realizuar me kërkesë të SHBA-së. Qendra për emigrantët afrikanë nga Italia është e një natyre të përkohshme. Asnjë nga rastet e përmendura nuk është në kundërshtim me interesin strategjik shqiptar”, përfundon Murati.

Statusi sovran i shtetit të ri brenda Shqipërisë

New York Times, në një artikull kushtuar projektit të krijimit të shtetit bektashi, thekson se ai do të lejojë alkoolin, do t’i lejojë gratë të veshin atë që duan dhe nuk do të vendosin rregulla për stilin e jetesës. Një praktikë e tillë ka dy origjina: e para lidhet me islamin e “lirshëm” bektashian dhe e dyta me pasojat e regjimit totalitar ateist të Enver Hoxhës.

“Zoti nuk e ndalon asgjë, prandaj na ka dhënë urtësinë”, beson kreu i bektashinjve botërorë, Edmond Brahimaj, ish-oficer i ushtrisë shqiptare, të cilin ndjekësit e quajnë Baba Mondi.

Duke kombinuar një interpretim “të lirshëm” të Kur’anit me misticizmin, elementët para-islamë dhe përkushtimin ndaj autoriteteve të tyre shpirtërore të ndjera, bektashinjtë e zhvendosën selinë e tyre në Tiranë nga Turqia një shekull më parë pas shfuqizimit të kalifatit.

Ata perceptohen nga shumë shiitë dhe sunitë si heretikë dhe i janë nënshtruar shekujve persekutimi në vendet muslimane. Bektashinjtë ishin një faktor i fortë ndër shqiptarët në periudhën e parë të sundimit osman. Më vonë ata luajtën një rol të spikatur në zgjimin nacionalist shqiptar kundër osmanëve, duke promovuar një version “të qetë” të Islamit që lehtësoi grumbullimin e komuniteteve myslimane dhe të krishtera pas kauzës laike të pavarësisë.

Një ekip ekspertësh ligjorë, përfshirë juristë ndërkombëtarë, po punon për hartimin e një ligji që përcakton statusin sovran të shtetit të ri brenda Shqipërisë. Ai do të duhet të miratohet nga parlamenti, i kontrolluar nga Partia Socialiste në pushtet e kryeministrit Rama, i cili është katolik. Është e paqartë se cilat vende do të pranojnë të njohin sovranitetin bektashi, pasi aleatët e NATO-s si Shtetet e Bashkuara të Amerikës nuk janë konsultuar.

Baba Mondi e shpalli planin e shtetësisë një “mrekulli” dhe shprehu shpresën se Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe fuqitë e tjera perëndimore do ta njohin sovranitetin e vendit të tij. “Ne meritojmë një shtet. Ne jemi të vetmit në botë që themi të vërtetën për Islamin dhe nuk e përziejmë atë me politikën”.

Se sa besimtarë bektashinë ka në botë është e paqartë, madje numri i tyre në Shqipëri është subjekt i vlerësimeve jashtëzakonisht të ndryshme. Baba Mondi beson se pothuajse gjysma e popullsisë së Shqipërisë janë bektashinj. Kjo është larg realitetit, por pasqyron pikëpamjen e përhapur të bektashinjve si feja kombëtare e Shqipërisë. /tesheshi